Deze zeer sterk gelijkende, eclectische burgerwoningen werden gebouwd als renteniershuizen door bouwmeester Guillaume Van Oenen. Van Oenen was met zijn eigen woning en bureel gevestigd op het Zuid en bouwde er een kleurrijk, opvallend oeuvre uit. In de Tolstraat liet hij voor eigen rekening twee opbrengsteigendommen bouwen. Een bijna identieke rentenierswoning bouwde hij rond 1899 in de Schildersstraat voor Hoefkens.

Het betreft verzorgde burgerwoningen in eclectische stijl, waarvan de gevelafwerking en het schrijnwerk van de woning op 53 minder goed zijn bewaard. Het zijn enkelhuizen van twee traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak. De lijstgevels zijn afgelijnd door een houten kroonlijst op consoles en hebben een hardstenen plint. Het parement bestaat uit witte baksteen, met natuurstenen banden en kordonlijsten. Opvallend element is telkens de grote houten erker op de eerste verdieping, ondersteund door twee zuilen die tevens het brede, rechthoekige benedenvenster indelen. Boven in de brede venstertravee zit een deurvenster, het balkon heeft een fraaie ijzeren leuning (bij 53 weggehaald). In de deurtravee, rechthoekige deur- en vensteropeningen onder rechte bovendorpel waarboven een ontlastingsboog met natuurstenen sluit- en hoekstenen. De bovenvensters zijn anders uitgewerkt: bij nummer 11 kregen ze een zware waterlijst, bij 53 zijn ze segmentbogig in omlijsting. Voordeur met drie hardstenen treden; dubbele deur, deels beglaasd en voorzien van hekwerk; helemaal oorspronkelijk bewaard bij nummer 11. [Bron: Onroerend Erfgoed]

Résidence Sans Souci

Appartementsgebouw in beaux-artsstijl, opgetrokken in opdracht van de bedrijfsleider Ferdinand De Surgeloose, naar een ontwerp door de architecten Alfred Portielje en Jan De Braey uit 1926. Ferdinand Alphonse Marie De Surgeloose (1871-1935), is bekend als administrateur-directeur van de wolkammerij Peignage de Laines de Hoboken, een van de drie belangrijkste fabrieken van deze nijverheidsvoorstad van Antwerpen. Daarnaast zetelde hij van 1921 tot 1930 als voorzitter van de Société Royale Nautique Anversoise, een van de oudste zeilclubs van België. De Surgeloose betrok zelf een royale privéwoning die de eerste twee bouwlagen van de Résidence "Sans Souci" besloeg, daar waar de hogere verdiepingen nog eens zes appartementen omvatten, vermoedelijk bestemd voor verhuur.

De naam "Sans Souci", doorgaans een verwijzing naar het zomerpaleis van Frederik de Grote in Potsdam, parafraseert hier in Franse vertaling de familienaam van de bouwheer. De oorsprong van het motief van de windmolen, nadrukkelijk verwerkt in het ijzersmeedwerk, is niet bekend. Het Antwerpse aannemersbedrijf Entreprises Générales de Construction Van Riel & Van den Bergh, was verantwoordelijk voor de bouw. Op het aanpalende perceel bracht Portielje ongeveer gelijktijdig de woning John C. Meulenberghs tot stand, waarvan het ontwerp al uit 1925 dateerde. In Antwerpen behoort de Résidence "Sans Souci", als zeldzame combinatie van 'hôtel privé' en 'maison de rapport', tot de meest standingvolle residentiële complexen uit het interbellum. Het gebouw onderging een grondige renovatie, uitgevoerd vanaf 2001.

Alfred Portielje en Jan De Braey voerden een gezamenlijke praktijk van vermoedelijk 1926 tot 1934. Portielje was toen al een twintigtal jaar actief als zelfstandig architect, terwijl De Braey tot dan zijn vader Michel De Braey had geassisteerd. De associés legden zich vooral toe op de bouw van appartementsgebouwen van hoge standing, een nieuwe typologie in de jaren 1920, maar ontwierpen daarnaast ook burgerhuizen en villa’s voor de betere kringen. Ontworpen in statige beaux-artsstijl, behoort de Résidence "Sans Souci" tot de vroegste en meest prestigieuze realisaties van het bureau. Samen met de architect Florent Vaes tekenden Portielje en De Braey in hetzelfde jaar 1926 voor het imposante flatgebouw op de hoek van de Jan Van Rijswijcklaan en de Jan De Voslei, een opdracht van de Commissie voor Openbaren Onderstand van Antwerpen waarvoor een meer eigentijdse, zakelijke art-decostijl werd toegepast. De carrières van beide architecten, die vanaf 1935 hun eigen weg gingen, kwamen tot een eind in de latere jaren 1950.

Architectuur

Het gebouw dat op een U-vormige plattegrond met ongelijke vleugels is opgetrokken, omvat een souterrain, vijf bouwlagen en een pseudo-mansarde (leien). Zes traveeën breed onderscheidt het gevelfront zich door een verzorgd parement uit witte natuursteen. De opstand refereert horizontaal aan de klassieke driedeling in een vlakke sokkel, een gedecoreerde bovenbouw met bel-etage, en een door loggia’s opengewerkte attiek, geleed door waterlijsten en het hoofdgestel. Symmetrisch van opzet, legt de compositie verticaal de klemtoon op de brede, tot in de bedaking doorgetrokken zijrisalieten. Deze worden gemarkeerd door over de bovenverdiepingen oplopende, driezijdige erkers op uitgelengde consoles. Opgebouwd uit regelmatige registers van rechthoekige, steek- of korfboogvensters, berust de voorname allure van het gevelfront op het spaarzame, aan de régence- en de Lodewijk XVI-stijl ontleende decor. Typisch zijn de chutes en acanthusbladeren, schijven- en stafwerkfriezen, medaillons en rozetten. Waar afzonderlijke inkomportalen met bovenlicht respectievelijk toegang verlenen tot het privéwoning en de appartementen, vullen balustrades de borstwering van de pui. De bovenvensters hebben een vlakke omlijsting met onderdorpel, oren, sluitsteen, waterlijst en een paneel op de borstwering, of zijn licht verdiept en versierd met een entablement en een schelpconsole. Een smeedijzeren balkon accentueert de middenas ter hoogte van de bel-etage, composietzuiltjes ondersteunen de loggia’s. Het houten schrijnwerk van vensters en dakkapellen is bewaard, evenals het fraaie ijzersmeedwerk van de balkonborstwering en de inkomdeuren. Zowel het patroon van de deuren als de in de muur geïntegreerde gietijzeren brievenbus, hebben een windmolen als hoofdmotief.

Opgetrokken uit gewapend beton en baksteenmetselwerk, waren de onversierde achtergevels oorspronkelijk voorzien van stalen schrijnwerk met kleine roeden; op het dakterras in het verlengde van de mansarde bevond zich een pergola.? [Bron: Onroerend Erfgoed]

Handelswoning met neoclassicistische lijstgevel van vijf traveeën en drie en halve bouwlagen onder een pannen schilddak met oude kern, die vermoedelijk teruggaat op het huis "den Ooievaar" waarvan de oudste vermelding dateert uit 1411. "Den Ooievaar" was op het einde van de 18de eeuw in gebruik als herberg of 'factorije'. In 1857 diende eigenaar Borgers een bouwaanvraag in voor de samenvoeging van twee oudere woningen en de verbouwing tot het huidige bouwvolume door verhoging van de bovenverdiepingen en het gelijkvormig maken van de gevels. De linker woning had tot 1857 een lijstgevel van drie traveeën en drie bouwlagen onder schilddak; de rechts aanpalende woning was lager en omvatte slechts twee traveeën en twee bouwlagen onder een frontongevel. Onze-Lieve-Vrouwestraat 46 werd in 2006-2008 samen met Onze-Lieve-Heerstraat 6 en Ziekeliedestraat 27-29 herbestemd en verbouwd tot polyvalente ruimte, kantoorruimte, appartementen en woningen naar plannen van architect Nico Leysen, grotendeels met behoud van de historische kern (onder meer oud metselwerk, moer- en kinderbalken, zolderingen en dakspanten).

De voorgevel aan de Onze-Lieve-Vrouwestraat is thans een grotendeels wit gekaleide (ter hoogte van de begane grond bepleisterde) bakstenen lijstgevel van vijf traveeën en drie en halve bouwlagen onder houten omlopende kroonlijst. Horizontale gevelbelijningen door een hardstenen kordonlijst boven de verbouwde begane grond en door de omlopende, sterk uitkragende kroonlijst en de geprofileerde druiplijst onder de lage vensteropeningen van de halve bovenste verdieping. Rechthoekige vensteropeningen met hardstenen onderdorpels. Vernieuwd schrijnwerk naar typologie van 19de-eeuws vensterschijnwerk.

Verankerde, wit gekaleide zijgevels met rechthoekige gevelopeningen aan de Lieve-Heerstraat en de noordwestelijk opengemaakte gang, waar nieuwe balkons werden toegevoegd. [Bron: Onroerend Erfgoed]

Streng laat-classicistisch rijhuis van vier traveeën en vier bouwlagen onder platdak. Bepleisterde en beschilderde lijstgevel met klare, horizontale ordonnantie door puilijst, doorlopend kordon en vernieuwde kroonlijst. Op de tweede bouwlaag balkon op uitgelengde consoles. Rechthoekige vensters op lekdrempels. [Bron: Onroerend Erfgoed]

Neoclassicistische herenwoning van vijf traveeën en drie bouwlagen onder schilddak (Vlaamse pannen) daterend uit het tweede kwart van de 19de eeuw. Eertijds bepleisterde en beschilderde thans gecementeerde lijstgevel. Later aangepaste benedenvensters; bewaarde brede rondboogpoort in geprofileerde arduinen omlijsting aansluitend bij de gestrekte waterlijst doorgetrokken als brede puilijst. De rechthoekige bovenvensters in geprofileerde hardstenen omlijstingen met oren en neuten. Gevelbeëindiging door middel van een imposante kroonlijst op tandlijst en zware, druk bewerkte consoles. [Bron: Onroerend Erfgoed]